Pembimbing Yang Istimewa

Kursus Lima Tahun

Hendak dikatakan bernasib baik sangat pun tidak, tetapi pastinya bukanlah buruk. Kami, bekas guru pelatih yang memasuki SITC 1957 ini dikehendaki belajar di Kolej ternama itu bagi satu jangka masa yang tidak pernah berlaku dalam sejarah maktab sebelum inin iaitu lima tahun. Sebenarnya kumpulan kami dari sekolah Melayu itu bukan semuanya guru pelatih. Kebanyakan pelajar dari Negeri Sembilan terpilih dari kalangan murid Darjah Tujuh.

Tidak lama selepas mendaftar diri kami disogokkan dengan satu isu perjuangan pelajar yang kami sendiri kurang mengerti hujung pangkalnya. Persatuan Penuntut-Penuntut Sultan Idris Training College (PPSITC) bersungguh-sungguh benar hendak menerbitkan Majalah Chenderamata yang selama ini merupakan hak penerbitan pihak Kolej. Isu ini diletakkan di hadapan semua pelajar untuk membuat kata putus. PPSITC pun tidak mempunyai dana yang cukup untuk menerbitkan majalah ini. Deligasi PPSITC yang merupakan Badan Pekerja (maksudnya Jawatankuasa) menemui pihak pengurusan, dan akhirnya mereka bersetuju dengan cadangan itu. Tahun itu Chenderamata bertukar wajar: dahulu, sebelum merdeka dicetak di Charles Grenier & Co. Ltd., kemudian berubah ke The Khee Meng Press dan dibawah PPSITC mereka menggunakan pencetak The Economic Printers Ltd. Isu penerbitan ini cuma berlaku setahun sahaja kerana tahun 1958 Chenderamata diterbitkan kembali oleh pihak Pengurusan Kolej sedangkan PPSITC menguruskan penerbitan lain yang bernama Suluh Budiman.

Berbalik kepada perubahan sistem pengajian Kolej, Rencana Pengarang Chenderamata 1959 menyiarkan pendapat khas tentang kursus kami:

”Setelah dibuka semula di dalam tahun ini (1959) penuntut-penuntut asal Maktab ini yang telah tamat peperiksaan Jenis Sijil Pelajaran Rendah dimasukkan ke darjah Perguruan Tahun I. Bersama-sama dengan mereka telah diterima seramai 70 orang penuntut daripada negeri-negeri Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pulau Pinang yang tamat Sijil Pelajaran Rendah bahkan ada pula yang telah tamat School Certificate dan Federation School Certificate.

Penuntut-penuntut ini bercampur-campur belajar di dalam kumpulan-kumpulan yang ditentukan. Perkara-perkara yang dititik-beratkan kepada penuntut-penuntut ini ialah Ilmu Latihan Guru...

Begitulah perubahan yang telah berlaku dan akan berlaku terus-menerus. Pendek kata mulai daripada tahun hadapan Maktab ini semata-mata melatih bakal-bakal guru yang sekurang-kurangnya telah tamat Sijil Pelajaran Rendah sahaja. Dengan itu baharulah sampai Maktab kita ini kepada taraf Maktab yang sebenar-benarnya.

Pada pendapat kita perubahan ini tersangat baik. Dengan jalan ini kita dapat guru-guru sekolah rendah yang mempunyai ilmu yang tertentu dan latihan guru yang sempurna. Tidaklah dilatih guru-guru itu bercampur-campur sahaja di dalam semua perkara seperti dahulukala.

Maktab ini tetap menjalankan latihannya menerusi bahasa Melayu, kerana bahasa Melayulah bahasa pengantara Maktab ini semenjak dari tahun 1922 iaitu tahun Maktab ini didirikan. Oleh itu kita berasa penuntut-penuntut yang berlatih di Maktab ini cukup beruntung menerima latihannya dengan bahasa Melayu itu kerana mereka tidak kekok dan ganggu lagi apakala mereka mengajar di sekolah-sekolah kebangsaan nanti ...”

Pendek ceritanya begini: Kami yang dari sekolah Melayu dan yang telah menjadi guru pelatih apabila masuk ke Maktab ini memang mempunyai pengetahuan akademik, tetapi pengetahuan yang ada itu tidak sesuai dengan keperluan sekolah yang bakal melaksanakan dasar pelajaran baru di negara merdeka nanti. Piawai paling minimum untuk guru sekolah rendah yang difikirkan pada masa itu ialah kelulusan akademik pada tahap Lower Certificate of Education (LCE). Peperiksaan LCE ini dijalankan dalam bahasa Inggeris (kecuali kertas Bahasa Melayu dan Bahasa Kebangsaan) kerana pelajar-pelajar mengambilnya setelah selesai mengikuti pengajian selama tiga tahun dalam bahasa Inggeris. Mungkin mereka merasakan tidak adil (atau mustahil) untuk kami mengambil peperiksaan tersebut dalam bahasa Inggeris; jadi mereka mengadakan kertas yang khas bagi SITC dan MWTC bagi peperiksaan itu dalam versi bahasa Melayu dengan nama Peperiksaan Jenis Sijil Pelajaran Rendah dengan menerjemahkan soalan bahasa Inggeris ke bahasa Melayu.

Hasilnya, 100% pelajar daripada sekolah Melayu (guru pelatih dan Darjah Tujuh) yang mengambil peperiksaan itu lulus. Ramai pula yang lulus dengan cemerlang. Tempoh pengajian biasa selama tiga tahun kami habiskan kurang daripada dua tahun sahaja. Buku teks yang digunakan dalam bahasa Inggeris tidak banyak sangat menghalang kami, terutama dengan usaha bersungguh-sungguh daripada para guru kami yang sangat dedikasi. Setiap akhir penggal diadakan ujian yang penghujungnya disertakan amaran, kalau tidak lulus akan dihantar balik kampung (dibuang daripada Maktab). Memang saya takut juga kena buang dan terpaksa balik ke kampung...

Keputusan Peperiksaan ’LCE-type’ itu boleh disebut cemerlang, kerana ramai yang mendapat A bagi beberapa mata pelajaran; malah ada yang mendapat semua A. Mata pelajaran yang paling mencabar ialah Sains, Ilmu Alam dan Sejarah kerana mata pelajaran ini isi kandungannya baru belaka bagi kami, ditambah pula dengan ketiga-tiga orang pensyarah yang mengajarnya orang-orang muda. Mereka ialah Cikgu AHMAD bin SALEH, Cikgu SHAARI bin ISA dan Cikgu ZAINAL AKBAR bin ZAINAL ABIDIN. Bagi kami, mereka bertiga ini merupakan tenaga muda yang sangat dinamik. Barangkali, di kalangan mereka Cikgu Shaarilah yang paling besar menerima cabaran kerana beliau merupakan guru sains bahasa Melayu yang pertama di dunia! Tidak sesiapapun yang dapat menafikan hakikat ini.

Pada masa itu tidak ada yang namanya kelas tambahan utuk membanytu kami lulus peperiksaan sebagaimana berlaku sekarang. Pengajaran dijalankan secara maksimum di dalam kelas, ditambah dengan penyediaan nota yang lengkap. Kami banyak mengadakan perbincangan kumpulan, terutama menjelang peperiksaan. Cikgu AHMAD SALEH menyediakan nota mata pelajaran Sejarahnya dalam tiga jilid. Saya adalah salah seorang yang pernah menawarkan diri untuk menaip nota pada stansil dan kemudian dijilid. Untuk menyelesaikan kerja ini beliau meminjamkan saya salah sebuah mesin taip Kolej untuk saya bawa balik ke asrama pada waktu petang dan malam. (Zaman itu boleh dikatakan tidak ramai orang yang boleh menaip. Pengetahuan menaip yang ada pada saya itu didapati semasa mengajar di Sekolah Melayu Laki-laki Kuantan kerana di dalam bilik guru di situ ada sebuah mesin taip kepunyaan Syarikat Guru-guru Melayu Pahang Timur yang menggunakan bilik guru itulah juga sebagai pejabat mereka. Setiap hari saya duduk menggodam mesin itu, kadang-kadang menolong menaip kerja-kerja mereka. Tidak seorang pun yang melarang saya menaip, apatah lagi memang tidak ramai orang sekolah itu yang suka menyanggam mesin taip tersebut). Cikgu SHAARI juga menerbitkan nota begitu, tetapi beliau tidak meminta kami menolongnya kerana mungkin beliau tidak berapa percaya tentang ketepatan rajah radas dan lainnya. Nota Cikgu AHMAD SALEH itu akhirnya disusun serta dieditnya semula dan dicetak oleh Dewan Bahasa dan Pustaka setelah dimasukkan gambar dan carta dengan judul Sejarah Dunia I dan Sejarah Dunia II dan seterusnya dijadikan buku teks sekolah menengah Melayu.

Cikgu AHMAD bin SALEH memulakan pelajaran Sejarah secara mencabar minda dan sikap kami dengan mengatakan subjek Sejarah tidak berguna langsung kerana memperkatakan perkara yang lepas, cerita orang-orang jahat yang berperang dan membunuh orang lain, yang tidak kena-mengena dengan zaman sekarang. Lama juga dia ’mendakyah’ dengan diakhiri undi secara angkat tangan siapa yang meminati sejarah dan siapa pula membencinya. Memang ada yang tertarik untuk membenci pelajaran ini setelah mendengar hujjah beliau tadi. Orang-orang yang membenci itu akhirnya ditempelak balik dengan mengatakan merekalah golongan yang tidak bersemangat kebangsaan dan pelbagai ciri kelemahan lagi. Begitulah pendekatan dan set induksi yang digunakan oleh Cikgu Ahmad yang baharu pulang dari Kolej Kirkby itu.

Bagi saya, Cikgu AHMAD bin SALEH ini merupakan pendidik sejati. Kepandaian dan kemahirannya pelbagai, dengan air tangannya elok, di samping seorang yang kelakar tetapi kadang-kadang serius. Beliau juga seorang guru pengakap. Tahun 1958 beliau berjaya mengarahkan sebuah drama secara besar-besaran yang berjudul Mahsuri. Pada masa itu, ya, semua watak wanita dalam drama itu terpaksa dipegang oleh lelaki, termasuklah Si Mahsuri itu sendiri yang dipegang oleh YUSOF bin KASSIM pelajar Tahun Dua dari Kampung Raja, Besut. Kejayaan semuanya ini sangat bergantung kepada Cikgu AHMAD bin SALEH.

Semasa membuat catatan di papan hitam kadang-kadang Cikgu AHMAD SALEH menulis rumi, tetapi kadang-kadang jawi. Sebagai sumber kelakar, beliau menulis ekor huruf ’mim’ yang panjang, hingga ke kaki papan hitam. Keterampilan beliau semakin terserlah pada suatu hari ketika sekumpulan yang menamakan pasukan mereka Moral Re-armament Group datang ke Kolej dan memberikan syarahan. Kumpulan itu diketuai oleh Dato’ Mahmud bin Mat yang pada masa itu menjawat jawatan Speaker Dewan Rakyat, sementara anggota lain semuanya orang kulit putih. Cikgu Ahmadlah yang menjadi penterjemah ucapan mereka. Saya fikir Dato’ Mahmud terpesona dengan cara terjemahan Cikgu Ahmad yang cukup jitu sehingga menyebebkan beliau mencadangkan Cikgu Ahmad menghadiri Persidangan Kumpulan ini di Tasik Michigan, Amerika. Apabila beliau kembali daripada persidangan itu beliau memberi ceramah pengalamannya kepada kami sambil menunjukkan gambar beliau serta berbeban-benan bahan bertulis, termasuk akbar.

Guru muda yang tiga orang itu ke sana ke sini hanya menggunakan basikal. Basikal Cikgu AHMAD adalah sebuah basikal Raleigh berwarna hijau tua dan bersaiz tinggi, untuk dipadankan dengan tubuhnya yang sasa itu; sementara basikal Cikgu SHAARI dan Cikgu ZAINAL AKBAR bersaiz biasa, berwarna hitam tetapi saya tidak ingat jenamanya. Kebanyakan Cikgu lain juga memakai basikal, termasuklah Tuan Haji HASSAN, Tuan Haji DAUD, Cikgu YUSOF JUDIN. Yang berkereta ialah Cikgu AHMAD WAHAB, Cikgu SHAFI’I TASI, Cikgu RAMLI SHAARI. Kalau saya tidak salah ingatan, Tuan Haji HASSAN ada sebuah kereta yang agak tua di bawah rumahnya, tetapi jarang-jarang sekali digunakannya.

Dalam pengajarannya Cikgu AHMAD SALEH menggunakan pelbagai sumber rujukan dan meminta kami membaca (dan membeli) buku-buku sumber tambahan itu. Antaranya ialah tulisan Wheatly, Winstead, Moorhead, jurnal-jurnal terbitan Malayan Historical Society dan dua buah buku Indonesia berjudul Sejarah Dunia terbitan Wolters, Jakarta dan yang sebuah lagi itu saya lupa judulnya. Topik-topik sejarah Yunani, Rom, China, Mesir, India merupakan topik baru yang sangat asing di kalangan kami yang lulus sekolah Melayu. Demikian juga perihal Revolusi Perancis, Pemberontakan Bolsevick, Revolusi Pertanian, Peperangan Dunia Pertama yang puncanya berpusat di Eropah Timur merupakan hal-hal yang tidak pernah kami temui kerana selama ini kami hanya mengenali BUYONG ADIL, ABDUL HADI bin HAJI HASSAN dengan Sejarah Alam Melayu mereka.

Cikgu SHAARI bukan sahaja mengajar mata pelajaran Sains, tetapi pada masa yang sama mencipta istilah sains sendiri. Pada masa itulah kami mengetahui radas, pipet, buret, beaker, penunu bunsen, maun, maging, dan pelbagai istilah lain. Untuk meluaskan pengetahuan, Cikgu Shaari bersama-sama kami menjalankan projek iaitu menyusun seakan-akan ensaiklopedia tentang tumbuh-tumbuham, iaitu menulis seberapa banyak nama pokok dan menerangkan bentuk daunnya secara rinci, kemudian menyusun semuanya mengikut abjad.

Ada di antara kami yang tinggi citarasa seninya membuat lukisan di dalam buku percubaan sains berwarna-warni. Cikgu Shaari tidak menyukai semuanya ini kerana katanya kaedah itu meskipun kelihatan cantik tetapi tidak sesuai dengan subjek Sains. Kami pula sentiasa menunggu topik-topik baru yang diajarkan oleh beliau. Satu perkara yang sangat istimewa cikgu Sains kami ini ialah pada minggu kedua kami memasuki kelasnya, beliau boleh menyebut semua nama kami tanpa kecuali. Menjadi pelajar yang namanya dikenali oleh guru begini saya merasakan sesuatu yang sangat menggembirakan. Saya cuba juga nengikut langkah Cikgu Shaari apabila saya menjadi guru kemudiannya, tapi saya kena dibantu dengan suatu carta kecil kedudukan murid-murid saya, tanpa diketahui oleh mereka! Tapi saya memerlukan berbulan-bulan juga hendak mengenali dan mengingati nama semua murid saya.

Kami suka mengikuti kelas Cikgu ZAINAL AKBAR kerana dia kelakar. Beliau tidak menyediakan nota tetapi meminta kami menyalin nota secara merencana atau menyalin nota yang disediakan di papan hitam. Walaupun meletihkan tetapi kami seronok. Dalam topik Australia misalnya, kami tahu benar selok-belok negeri itu siap dengan bandar-bandar, kampung, sungai, gunung dan bukit serta hasil keluaran tempat-tempat tersebut. Setiap orang kami boleh melukis peta Australia (dan New Zealand) tanpa merujuk kepada peta asal. Kami mahir memetakan pelabuhan Melbourne. Darwin, Wellington dan bandar-bandar lain dengan mencatatkan hasil eksport dan import tempat-tempat iti. Pendak kata, kalau hari iti kami dicampakkan ke negara itu sudah tentu kami tidak akan sesat sama sekali.

Bagi mata pelajaran Bahasa Melayu saya rasa tidaklah bermasalah sangat. Selepas pertukaran Cikgu WAHI ke DTC Taiping kami diajar oleh Cikgu AHMAD WAHAB. Dicelah-celah masa itu pada suatu hari tiba-tiba masuk pula Cikgu YUSOF ARSHAD ke kelas kami. Cikgu ini adalah antara penyajak SITC awal dan karyanya ada di dalam antologi Puisi Baru susunan Ali Haji Ahmad yang baru diterbitkan oleh DBP. Beliau memakai baju dan seluar baru (baju putih dengan seluar sharkshin warna coklat dan bertali leher yang nampaknya semua baru, tapi cacat sedikit beliau memakai kasut getah, meskipun kasut itu baru). Kami fikir Cikgu baru kami ini, sebelum ini mungkin menjadi guru besar entah di sekolah mana di Negeri Sembilan, memandangkan penampilannya yang masih agak sangat kekampungan itu. Pertuturan beliau semasa mengajar pun sangat pekat loghat negerinya. Beberapa tahun selepas itu terbitlah buku pantunnya oleh DBP. Saya tidak ingat apakah judulnya buku kecil beliau itu. Peristiwa kedatangan Cikgu Yusof ini mengingatkan saya kepada peristiwa kedatangan Profesor MUHAMMAD RAMLAN dari Universiti Gajah Mada mengajar kami subjek Kajian Tradisi Lisan Nusantara dalam Perbandingan di Universiti Malaya pada 1970. Polanya memang sama, cuma tokoh dan settingnyalah yang berlainan. Wajah kedua-duanya pun hampir-hampir kembar seiras. Cuma Profesor M Ramlan menjenjeng beg ala James Bond, berjalan kaki dan naik bas dari Seksyen 17 ke kampus.

Mata pelajaran Bahasa Inggeris diajar oleh beberapa orang pensyarah muda. Mula-mulanya Cikgu AZMAN bin LUDIN, orang Negeri Sembilan yang berisi badannya dan rambut kerinting ala P. Ramlee. Selepas itu kami diajar pula oleh Cikgu MD. AMIN bin MAHMUD, orang Kelantan. Oleh sebab mengajar Bahasa Inggeris, tidaklah nyata sangat ’kecek Kelantannya’. Dia suka memberi kutipan esei tentang Kelantan, termasuk menerjemahkan Pantai Cinta Berahi sebagai Beach of Love and Passionate. Pengajarannya lebih banyak menggunakan kaedah struktur, iaitu diberinya contoh ayat dalam struktur tertentu dan diminta kami menukar perkataan di dalamnya dengan perkataan kami sendiri di samping meluaskan struktur itu. Saya merasakan kaedah ini sangat membantu meningkatkan kemahiran bahasa Inggeris saya. Kami menggunakan buku Living English Structure untuk subjek ini.

Kami juga diajar oleh Cikgu BABA AHMAD bin HAMIDON. Beliau adalah adik kepada Profesor FATIMAH HAMIDON yang pada masa itu sedang menempah nama kerana baharu lulus dari Universiti Malaya di Singapura dan gambarnya banyak disiarkan di media massa. Cikgu BABA ini memang kebudak-budakan sangat dalam banyak segi dan suka berkawan dengan kami. Beliau baru membeli sebuah tape recorder jenama AKAI dan selalu merakamkan peristiwa seperti campfire pengakap dan sebagainya. Dia sendiri selalu memikul tape recordernya yang agak besar itu ke hulu ke hilir. Kami kerap diajak mendengar rakaman yang dibuat serta mendengar piring hitam lagu-lagu Barat yang beratus-ratus di rumahnya. Beliau juga memperkenalkan kami beberapa jenis bunga mawar yang warnanya lain daripada biasa yang ditaman di rumahnya, iaitu warna hijau, kehitam-hitaman, kelabu. Pada suatu hari beliau mengiringi lawatan Persatuan Bahasa Inggeris ke Kuala Lumpur yang saya ikut serta. Antara tempat lawatan ialah pameran di Stadium Chen Woo. Sepanjang lawatan itu beliau cuma memakai seluar pendek putih yang sangat pendek, seolah-olah seluar dalam sahaja, dengan baju tee serta menggalas sebuah bag kain yang biasanya digunakan oleh tuk sami Siam atau Burma, yang pada masa itu memang menjadi trend di kalangan muda-mudi. Tak adalah dalam itiniary lawatan pada masa itu singgah bersembahyang zuhur, jauh sekali melawat Masjid Negara. Saya juga pernah mengikuti rombongan persatuan yang sama ke Melaka kerana mengadakan perbahasan dengan MWTC, dan kami dibenarkan pergi ke rumah Encik ABDUL GHAFAR BABA yang pada masa itu menjadi Ketua Menteri Melaka dan dijamu minuman teh di kediamannya. Pensyarah yang ikut serta ialah Encik MD. AMIN tadi dan Encik JOGINDER SINGH.

Subjek matematik sememangnya satu sabjek yang sukar, tetapi tidaklah sampai saya membencinya. Saya merasakan sesuatu kesan positif dalam mempelajari subjek ini menggunakan buku berbahasa Inggeris karangan C.V. DURELL itu. Mula-mula memang guru-guru kami menerang atau menerjemahkan makna setiap arahan, penerangan dan soalan itu kepada kami. Beberapa bulan kemudiannya perkara begini tidak berlaku lagi kerana kami semua memahami teks dalam bahasa Inggeris itu, malah kadang-kadang tidak menyedari buku yang kami sedang gunakan itu berbahasa Inggeris. Ini semua adalah hasil kaedah pengajaran yang menarik guru-guru kami, yang dimulai oleh Cikgu MOHD. RAIS HASSAN, Cikgu SAMURI ALIF, Cikgu NURUDDIN bin JAMIN, Cikgu SAIYED OMAR AHMAD, Cikgu WAN bin DUS MUHAMMAD, Cikgu RAMLI bin SHAARI. Kecuali pengajaran Cikgu RAMLI yang agak tegang, yang lain semuanya sangat membantu. Kami kurang selesa belajar dengan Cikgu NURUDDIN bin JAMIN kerana kaedah dan pendekatannya, seperti beliau menegur pelajar yang memandang mukanya. Katanya, 'muka saya ni lawa sangatkah?' Jadi, kami memang mengelak daripada memandangnya ketika menjawab soalan lisan. Suatu hari beliau bertanya sesiapa yang tahu apakah itu hypoteneous. Benda ini memang tidak pernah disentuh lagi sebelumnya, tetapi kawan saya itu menjawab dengan yakinnya mengatakan benda itu ialah badak air yang banyak terdapat di Afrika. Jawapan ini memanglah tidak menyenangkan Cikgu NURUDDIN, kerana katanya, yang kita sedang belajar ini Ilmu Hisab, bukannya Ilmu Alam. Apa kena mengenanya badak dengan Ilmu Hisab. Aha!

Barangkali perlu saya nyatakan di sini iaitu semasa belajar di SITC kami tidak pernah membeli buku latihan kerana buku latihan dan buku teks semuanya dibekalkan percuma. Sekiranya buku latihan kami hampir habis, kami perlu menunjukkannya kepada guru mata pelajaran yang berkenaan, beliau menandatangani pada kulit bahagian dalam buku itu dan kami pun membawanya kepada Dahalan, iaitu kerani Kolej dan beliau akan memberikan buku baru kepada kami, sementara buku lama juga diserahkan untuk kami simpan. Buku latihan kolej ini semuanya dicetak di England oleh Philip and Tracy, melalui sebuah syarikat induk iaitu Crown Agency. Saya fikir syarikat ini mestilah mendapat untung besar kerana merupakan pemegang monopoli pembelian bahan bercetak – buku, kertas kajang (foolscape), kertas taip, karbon, bakul surat, pensil, kayu pembaris, kulit fail, tali fail, riben pengikat fail, kertas lap (blotting paper), getah pemadam, sampul surat, gam, pembuka surat, mata pisau, lakeri, tali pengikat, kertas pembungkus, cecair pemadam dakwat, dakwat pelbagai warna, ribbon mesin taip, taipraiter, dakwat dan peralatan mengcap jari, (dan mungkin barang-barang kegunaan lain) dari pejabat kerajaan di tanah jajahan Inggeris ini. Senarai itu tidak termasuk buku bacaan dan buku teks serta buku-buku yang diterbitkan oleh Pejabat Karang Mengarang SITC yang semuanya diterbitkan di England dan dimonopoli oleh MacMillan & Company Limited beralamat di St. Martin’s Street, London dan dicetak oleh Lowe and Brydone (Printers) Limited, London, N.W. 10. Pendapatan daripada usaha ini mungkin merupakan kurang daripada 0.01% keuntungan yang dikaut oleh pemerintah penjajah itu daripada hasil mahsul tanah jajahannya Tanah Melayu kita ini.

Mata pelajaran Agama Islam diajar oleh Tuan Haji DAUD bin Haji IBRAHIM dan Tuan Haji HASSAN bin Haji MUHAMMAD. Kami diajari lebih daripada keperluan untuk SRP, kerana Tuan Haji HASSAN meneruskan kurikulum lama dengan mengajar kami Ilmu Faraid dan Ilmu Falak. Kami, dalam pada itu, sangat meminati pengajaran Fikah yang diajari oleh Tuan Haji DAUD, terutama bab-bab yang berkaitan dengan nikah kahwin. Di antara kedua-dua guru agama kami itu, terbuktilah Tuan Haji HASSAN mempunyai banyak kelebihan dan sangat mendalam ilmunya. Beliau adalah antara tokoh agama yang ’menahun’ di tanah Arab. Pada sebelah petang beliau memakai seluar panjang putih ketika bermain tenis. Beliau seorang pemain tenis yang handal dan semasa di Kuala Kangsar pernah bermain dalam pasukan Sultan Perak dan beliau pun tinggal di Bukit Chandan. Saya ada beberapa kali pergi ke rumah beliau dekat Surau Kolej diajak oleh anak saudaranya ISA bin YUSOF, termasuk ketika kenduri doa selamat kematian anak lelakinya yang meninggal dalam kemalangan jalan raya. Setelah orang ramai balik, beliau mengajak saya makan buah ciku yang diambil dari dalam peti sejuk. Ciku sejuk sedap, katanya. Itulah, sampai sekarang saya kerap menyimpan buah ciku yang telah dikupas di dalam peti sejuk; dan setiap kali makan, teringatlah saya kepada Tuan Haji HASSAN sementara di dalam hati saya membaca al-Fatihah untuk roh arwah tuan guru yang sangat saya hormati itu.

Tuan Haji DAUD pula tidak pernah bermain sebarang permainan nampaknya; malah beliau tidak pernah memakai seluar panjang. Pakaiannya hanyalah kain pelikat dengan baju gombang. Ketika menghadiri Perayaan Jubli Emas SITC saya bertemu dengan beliau. Selepas bersalaman dan menceritakan kisah lama, saya secara berseloroh mengucapkan tahniah kepada beliau kerana itulah kali pertama saya melihat beliau memakai seluar panjang. Kawan-kawan yang hadir turut ketawa bersama-sama beliau yang geli hati mendengar kata-kata saya itu.

Saya belajar menjilid buku dengan Cikgu YUSOF JUDIN. Saya memang dari awal-awal lagi bercadang hendak memilih subjek ini kerana ingin menjilid majalah Mestika dan Mutiara yang saya beli setiap bulan itu. Kami juga boleh membuat autograf sendiri, menggunakan kertas berwarna warni. Cikgu Yusof seorang pendidik yang tekun, sabar dan manis air tangannya. Suatu masa saya melihat beliau menjilid Hikayat Hang Tuah menggunakan kulit kambing. Beliau mengatakan buku itu Encik ZAINAL ABIDIN bin ALI yang pada masa itu menjadi Pengetua Kolej yang meminta beliau menjilidnya. Cantik sungguh! Cikgu Yusof ini juga pandai bermain hoki dan bola dan beliau menjadi guru pengawas permainan ini. Saya pernah melihat beliau mengawal bola hoki dengan sticknya, berlari kencang betul-betul di sisi garisan tepi tanpa mencecah garisan apa lagi keluar padang. Melalui kelas Cikgu Yusof saya mengenali istilah kuras, end-paper, half-bind, quarter-bind, full-bind. Kami diajar mengasah pisau pemotong kertas yang mesti berbentuk ’dada tuma’ itu dan memotong kertas yang diapit kemas secara perlahan-lahan sambil memulas bahagian pemegang mata pisau sedikit-sedikit. Kami juga diajar bagaimana membuat gam tepung gandum supaya tidak basi, iaitu memasukkan tawas semasa memasakkan dan gam itu menjadi kebiru-biruan serta tahan berminggu-minggu. Kami juga dikenalkan dengan sejenis kertas penampal muka surat yang koyak, setelah ditampal kesan koyak dan tampalan itu tidak kelihatan; seolah-olah bahagian itu terpalit minyak sahaja. Menurut MOHD. ALWI bin MOHD TAIB, Cikgu Yusof tinggal di Ipoh selepas bersara. Saya tidak pernah lagi menemuinya selepas berpisah di Tanjong Malim.

Tahun 1957 itu Sekolah Dato’ Abdul Razak (SDAR) masih menumpang di sebahagian bangunan SITC, termasuk menumpang di makan di Bilik Makan. Bangunan mereka pun seperti bangunan sementara sahaja, menunggu akan berpindah ke tempat lain. Kekurangan guru di Kolej dimanfaatkan dengan kelebihan guru di SDAR, maka itulah sebabkan kami sempat belajar dengan Cikgu TALHA bin ABDUL RAHMAN, Encik MARK ANTHONY, Encik YUNUS, dan beberapa orang lagi yang saya tidak ingat kerana tidak mengajar saya. Ada juga berlaku pergeseran kecil di antara mereka dengan kami, tetapi tidaklah berpanjangan kerana tidak lama kemudian mereka berpindah ke Seremban.

Cikgu SHAFI’I bin TASI merupakan satu-satunya guru lukisan yang sangat elok air tangannya, tetapi beliau ini – sebagaimana kebanyakan orang seni – sangat sensatif. Beliau kerap memakai seluar pendek dengan stokin panjang. Sekiranya ada majlis nyanyian, Cikgu SHAFIE kerap menawarkan diri untuk menyanyi dan lagu yang beliau biasa menyanyikan ialah Mas Merah. Ada orang kata beliau tidak berapa baik menyanyi kerana tempohnya kerap lari.

Saya mendaftarkan diri menjadi ahli Kelab Lukisan, dan kami diberi beberapa projek, termasuklah menghias bilik lukisan baru, iaitu bilik yang ditinggalkan oleh budak-budak SDAR.
Saya dengan ABDULLAH ISMAIL, ABDUL MANAN SIMPOL, ABDUL MANAF MEON, ABDUL RAHMAN KADIR dan beberapa orang kawan lain ditugaskan melukis pola rama-rama pada siling. Punyalah susahnya, kerana cat lukisan kerap menitis ke muka, hingga masuk ke dalam mata.

Setelah bersara Cikgu SHAFI'I menetap di Rapat Setia Ipoh, tidak berapa jauh daripada rumah ALWI TAIB dan Cikgu AHMAD ABDUL WAHAB. Suatu hari saya dengan NURZIAH dan anak-anak berkunjung ke rumahALWI dan terus ke rumah Cikgu SHAFI'I. Pada masa itu isteri beliau Cikgu DAH baru lepas meninggal. Cikgu SHAFIE menangis menyambut kedatangan kami dan memberitahu NURZIAH bahawa dia tak sempatlah berkenalan dengan Makcik Dah-nya. Saya juga terasa amat sayu. Beliau tinggal berdua sahaja di rumah itu, iaitu dengan FAUZI, salah seorang anak beliau yang terpaksa berhenti dari pengajiannya di UM kerana gangguan mental. Kini Cikgu SHAFI’I sendiri telah meninggal, dan tak tahulah saya FAUZI itu siapakah yang menjaganya.

Mata pelajaran Muzik saya memang amat meminatinya, tetapi guru kami sentiasa bertukar-tukar. Mulanya Cikgu SHAFI’I tadi, kemudian Cikgu MOHD. KASSIM bin ABDUL RAHMAN, kemudian Cikgu ABU HASSAN ALI dan terakhir Cikgu E. L. GOMEZ. Cikgu Shafi’i mengajar nyanyi lagu kanak-kanak menggunakan gitar dialah. Cikgu MOHD. KASSIM mengajar menggunakan piano sebagai pengiringnya dan pada masa itu kami telah mula belajar rekorder. Masing-masing dipaksa membelinya seorang satu. Rumah Cikgu Mohd. Kassim tidak jauh daripada Bilik Muzik dan isterinya yang kerap memakai baju merah itu selalu melintas di beranda rumah, jadi ramailah orang mencuri pandang. Cikgu Kassim mengajar sambil menasihatkan kami supaya melihat nota muzik masing-masing ketika meniup rekorder, jangan tengok nota orang lain. Ramai juga antara kami yang memahami maksud tersiratnya. Cikgu ABU HASSAN ALI pula orang serba boleh: dia mengajar Sains, Sastera dan Bahasa Inggeris pun dia ajar, semuanya menarik belaka caranya. Tidak lama kemudian beliau menerbitkan buku Sains Sekolah Menengah yang sangat cantik susunan grafiknya dan diterbitkan oleh DBP. Dua orang anak beliau menjadi tokoh muzik tanah air setelah lulus daripada kolej muzik terkenal di Amerika, dan seorang daripadanya ialah ADNAN bin ABU HASSAN. Cikgu E. L. GOMEZ pula memang pemuzik tulen. Beliau dari keluarga Gomez terkenal, termasuk dalam kumpulan Trez Amigos, yang ikut sama seorang guru pengakap saya Horace Sta. Maria. Bahasa Melayu beliau tidak berapa baik, jadi saya fikir dia bimbang kalau-kalau kelemahan berbahasanya menyebabkan kami tidak lulus peperiksaan nanti menyebabkan beliau memberikan nota yang lengkap dan jawapannya yang cukup lengkap untuk kami salin secara verbatim. Dalam satu pertunjukan budaya, kami mempersembahkan pancaragam genderang dan Cikgu Gomez melantik saya menjadi konduktor. Apabila kami berbincang tentang muzik, ada orang meminta beliau memainkan lagu sukaramai pada masa itu, termasuklah lagu ciptaan P. Ramlee, tapi beliau tak mahu. Suatu hari saya akalkan dia: saya salin semula nota lagu Getaran Jiwa ciptaan P. Ramlee yang terdapat di dalam Majalah Gelanggang Filem (saya sebenarnya baharu saya menonton filem Antara Dua Darjat di salah sebuah panggung di Kuala Lumpur dan sangat menyenangi lagu tersebut) dan memberikan nota tulisan saya itu kepadanya untuk dimainkan. ’Apa pasal ini lagu sangat banyak sharp? Susah sikit mau main, tau!’ Akhirnya Getaran Jiwa pun berkumandang dalam bilik muzik dan kami menikmatinya betul-betul. Encik Gomez juga pernah mencipta sebuah lagu kolej dengan liriknya oleh Tuan Haji MOHD. YASSIN Haji TAHIR yang pada masa itu menjadi Pensyarah Kanan dan kami menyanyikannya semasa perhimpunan, tetapi lagu itu tidak pernah diperkatakan di dalam penerbitan Kolej.

Ada suatu perubahan yang nampak kecil tetapi mempunyai kepentingan juga dalam perkembangan Kolej. Selama ini cuti persekolahan Kolej hampir-hampir sama dengan cuti sekolah. Salah satu ciri cuti itu ialah Kolej ditutup 40 hari dalam bulan Ramadan. Kini mereka mengubah. Sebahagian besar bulan Ramadan kena belajar. Bukan senang juga Pak Deris dan anak buahnya hendak menyediakan makanan berbuka dan bersyahur. Pak Mat Turki tidak boleh lagi menjual cucur kodoknya. Walau bagaimanapun, menjelang bulan puasa itu ada seorang buruh India mendapat hidayat Allah iaitu dia memeluk Islam. Pihak Kolej merengankan tugasnya pada siang hari tetapi pada malam hari beliau ditugaskan pergi ke setiap asrama mengejut pelajar-pelajar supaya bersahur. Suaran beliau semasa mengejutkan itu sangat lemah-lembut sehingga sukar bagi kami untuk terjaga! Beliau melakukan ini mungkin kerana takut kena sergah oleh anak-anak muda yang sedang tidur nyenyak di penghujung malam itu, agaknya!